БҰҰ Даму бағдарламасының деректері бойынша бүкіл әлемдегі 7 адамның 6-ы қорғалмаушылық сезімін сезінеді

2022 ж. 8 February

БҰҰДБ-ның жаңа баяндамасында ынтымақтастықты көрсетуге және даму саласындағы күш-жігерді қайта бағдарлауға шақыруды ынталандыратын дамудың ұзақ мерзімді өсуіне қарамастан, халық арасында қауіпсіздік болмауының өсіп келе жатқан сезімі байқалады.

8 ақпан, Нью-Йорк Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасының (БҰҰДБ) бүгін жарияланған адамдардың қауіпсіздігі туралы жаңа есебіне сәйкес, даму саласындағы жаһандық прогресс  қорғалғандық сезімін нығайтуға  автоматты түрде әкелмейді.

Зерттеулер мен алынған нәтижелер көрсеткендей, баяндамада Антропоцен дәуіріндегі адамдардың қауіпсіздігіне төніп тұрған Жаңа қауіптер, елдердің барлық-дерлігінде, оның ішінде ең бай елдерде, көптеген жылдар бойы сәтті дамып келе жатқанына қарамастан, халықтың қорғалғандығы мен қауіпсіздігінің деңгейі төмен болып қала береді. Медициналық көмекті жоғары деңгейде алуға, білім алуға мүмкіндігі бар және жақсы табысы бар адамдар да 10 жыл бұрынғыға қарағанда алаңдаушылық сезімін көбірек айтады.

Даму мен болжамды қауіпсіздік арасындағы алшақтықты жою үшін есеп халықаралық ынтымақтастықты нығайтуға және адамдарға еркін өмір сүруге және мұқтаждықты, қорқынышты, алаңдаушылықты және қорлауды сезінбеуге мүмкіндік беретін дамудың жаңа тәсіліне шақырады.

«Бүгінгі таңда әлемдік әл-ауқат деңгейі бұрынғыдан да жоғары болғанына қарамастан, адамдардың көпшілігі болашаққа сақтықпен қарайды  және бұл сезімдер пандемиямен одан әрі ұшығуы мүмкін», - деді БҰҰДБ әкімшісі Ахим Штайнер. «Экономикалық өсуге деген ұмтылысымызда біз табиғи әлемімізді жоюды жалғастырып келеміз, ал теңсіздік болса елдер ішінде де, олардың арасында да кеңеюде. Уақыт өте келе, қатты күйзеліске ұшыраған қоғамдардың белгілеріне сену және прогресс деген нені білдіретінін қайта ойластыратын уақыт келді. Бізге планетамызды қорғау және қалпына келтіру төңірегінде құрылған, барлығына жаңа ұзақ мерзімді мүмкіндіктері бар дамудың мақсатты моделі қажет».

Тез әрекет ету қажеттілігі ешқашан соншалықты айқын болған емес, өйткені жаңа деректер COVID-19 пандемиясының аясында бүкіл әлемде өмір сүрудің орташа ұзақтығы екінші жылдан бері қысқарып келе жатқанын және адам дамуы саласындағы жалпы көрсеткіштердің төмендегенін растайды. Одан басқа, климаттың өзгеруі бүкіл әлемде өлімнің басты себептерінің бірі болуы мүмкін. Ғасырдың аяғына дейін 40 миллионға жуық адам температураның өзгеруіне байланысты, тіпті шығарындылардың қалыпты төмендеуімен де өлуі мүмкін.

Баяндамада  сандық технологиялар, теңсіздік, қақтығыстар және денсаулық сақтау жүйелерінің жаңа қиындықтарды, мысалы, COVID-19 пандемиясын жеңуге байланысты қауіптерді қоса алғанда,  соңғы жылдары неғұрлым маңызды бола бастаған бірқатар қауіптер қарастырылады.

Баяндама авторлары бұл қауіптерді жою саясаткерлерден адамдардың қауіпсіздігі, планетарлық аспектілер мен адамның дамуы бір-біріне қарама-қарсы әрекет етуден гөрі өзара әрекеттесу үшін бір уақытта қорғауды, құқықтар мен мүмкіндіктерді кеңейтуді және ынтымақты қарастыруды талап етеді деп мәлімдейді. Бұл бір проблеманы шешу басқа проблемаларды шешуді қиындатпауы керек дегенді білдіреді.

«Баяндамада атап өтілген практикалық шараларды қамтамасыз етудің басты шарты жалпыға бірдей қауіпсіздік идеясына негізделген жаһандық ынтымақтастық болып табылады. Жалпы қауіпсіздік дегеніміз, егер көрші қауымдастықтар да қауіпсіз болса ғана қауымдастық қауіпсіз бола алады дегенді білдіреді. Бұл қазіргі пандемия жағдайында біз айқын байқап отырғанымыз: елдер шекаралас өңірлерден короновирустық инфекцияның жаңа мутацияларының пайда болуының алдын алуға айтарлықтай дәрменсіз», - деп атап өтті БҰҰ Бас хатшысының көмекшісі және БҰҰДБ дағдарыс бюросының директоры Асако Окай.

Сондай-ақ, баяндамада сенім деңгейінің төмендеуі мен қорғалғандық сезімі арасындағы тығыз өзара байланыс атап өтілген. Адами қорғалмаушылығының деңгейі неғұрлым жоғары адамдар басқаларды сенім артуға болады деп үш есе сирек санайды.

Баяндамада қамтылған өзге де жаңа тұжырымдар мыналарды қамтиды:

·        Неғұрлым дамыған елдер, әдетте, планетаға қысым жасау нәтижесінде алынған пайданы көбірек пайдаланады және оның салдарынан аз зардап шегеді, бұл климаттың өзгеруі теңсіздікті одан әрі ұшығуын көрсетеді.

·        1,2 миллиардқа жуық адам қақтығыстарға ұшыраған аудандарда тұрады, олардың жартысына жуығы (560 миллион) әдетте тұрақсыз деп саналмайтын елдерде тұрады, бұл қай елдердің қақтығыстарға ең осал екендігі туралы дәстүрлі көзқарастарды қайта қарау қажеттілігін көрсетеді.

·        2021 жылы тарихтағы әлемдік ЖІӨ-нің ең жоғары деңгейіне қарамастан, сондай-ақ кейбір елдерде COVID-19 вакциналары анағұрлым қолжетімді болғанына қарамастан, орташа өмір сүру ұзақтығы екінші жыл қатарынан төмендеді. Ковидке дейінгі кезеңмен салыстырғанда орташа есеппен шамамен бір жарым жылға төмендеу..

·        Елдер арасындағы денсаулық сақтау жүйелерінде үлкен және ұлғайып келе жатқан айырмашылықтар байқалады. Баяндамада ұсынылған денсаулық сақтау жүйесіндегі жаңа әмбебаптылық индексіне сәйкес, 1995-2017 жылдар аралығында адам дамуының төмен және өте жоғары деңгейі бар елдер арасында денсаулық сақтау тиімділігінің теңсіздігі артты.

БҰҰДБ-ның 1994 жыл үшін адам дамуы туралы мерейтойлық баяндамасында алғаш рет ұсынылған адам қауіпсіздігі тұжырымдамасы адамдардың қауіпсіздігін тек аумақтық қауіпсіздік тұрғысынан бағалау керек деген идеядан түбегейлі бас тартты, бұл адамдардың негізгі қажеттіліктерінің маңыздылығын, олардың қадір-қасиетін және тыныш өмір сүру үшін олардың қауіпсіздігін атап өтті.

Баяндаманың толық нұсқасымен МЫНА ЖЕРДЕН таныса аламыз.

Біз туралы: БҰҰДБ кедейліктен туындаған әділетсіздікпен, теңсіздік пен климаттың өзгеруімен күресетін БҰҰ-ның жетекші ұйымы. 170 елде сарапшылар мен серіктестердің кең желісімен жұмыс істей отырып, біз адамдар мен планета үшін интеграцияланған, ұзақ мерзімді шешімдер жасауға көмектесеміз. Біз туралы undp.org  веб-сайттан көбірек біліңіз немесе @UNDP-ге қосылыңыз.